Savunma ya da bitirme sunumu, yüksek lisans tezinizin en görünür arayüzüdür. Jüri, danışman ve dinleyiciler, yüzlerce sayfalık metni değil; 20–30 dakikalık yoğunlaştırılmış bir hikâyeyi izler. Bu nedenle slaytlar yalnızca “metnin özeti” değil, kanıtın görsel mimarisi ve ikna tasarımıdır. Kimi sunumlar, mükemmel veriler içerdiği hâlde sıkıcı ve karmaşık görünür; kimileri ise orta düzey bulgularla dahi net ve etkileyici bir iz bırakır. Fark, tasarım ilkeleri (kontrast, hiyerarşi, boşluk), hikâye akışı (soru→yöntem→kanıt→yorum), veri görselleştirme okuryazarlığı ve prova disiplininde yatar.
Bu kapsamlı rehber, tez tamamlama aşamasında etkili sunum slaytları hazırlamak için uçtan uca bir yol haritası sunar. Gelişme bölümünde 20+ alt başlıkta; hikâye kurgusundan slayt düzenine, tipografiden renk teorisine, grafik seçiminden istatistiksel raporlamaya, canlı demo ve video kullanımından zaman yönetimine, erişilebilirlik ve teknik prova protokollerine, jüri soruları ve beklenmedik durumlar için B planlarına kadar ayrıntılı, uygulanabilir öneriler bulacaksınız. Her bölümde kontrol listeleri, şablonlar, örnek cümleler ve vaka analizleri yer alır.
1) Sunumun Amacı: “Ezberletmek” Değil, “Anlatmak ve İkna Etmek”
-
Hedef: Dinleyicinin, çalışmanın neden önemli olduğunu, nasıl yapıldığını ve ne bulduğunu açıkça anlaması.
-
İlke: Her slayt tek bir ana mesaj taşısın; “her şey” değil, en kritik şey.
-
Kazanım: Süre kontrolü, odak netliği, güçlü kapanış.
2) Hikâye Omurgası: 10 Slaytta Tez
-
Başlık + Kimlik
-
Problem ve Boşluk
-
Amaç ve Araştırma Soruları
-
Kuramsal Çerçeve / Model
-
Yöntem Özeti (Örneklem–Araç–Protokol)
-
Analiz Stratejisi
-
Ana Bulgular (1)
-
Ana Bulgular (2) – Görselleştirme
-
Tartışma: Anlamı ve Katkısı
-
Sonuç, Sınırlılıklar, Öneriler ve Teşekkür
Not: 10 slayt “çekirdek”; toplam 18–24 slayta ek ayrıntılar ve yedek slaytlar (Q&A) eklenebilir.
3) Zaman Mimarisi: 20–30 Dakika İçin Dağıtım
-
Açılış (2–3 dk): Problem → önem → hedef.
-
Yöntem (4–6 dk): Örneklem, araçlar, etik, analiz planı.
-
Bulgular (8–10 dk): 2–4 ana bulgu + görseller.
-
Tartışma–Sonuç (4–6 dk): Yanıtlar, katkı, sınırlılık, gelecek çalışmalar.
-
Kapanış (1–2 dk): “Bu çalışma neden değerli?” tek cümle + teşekkür.
-
Q&A (5–10 dk): Yedek slaytlarla destek.
4) Slayt Başlıkları: “Cümle Başlık” Kuralı
-
Zayıf: “Bulgular”
-
Güçlü: “Deney Grubu 12 Haftada %14’lük Artış Gösterdi”
Neden? Başlıklar, dinleyicinin beş saniyede mesajı yakalamasını sağlar.
5) Görsel Hiyerarşi: Kontrast – Hiza – Yakınlık – Boşluk
-
Kontrast: Başlık/alt metin boyutu; kalınlık/ince ağırlık.
-
Hiza: Sol hiza metin akışını hızlandırır (merkez uzun metinde kaçının).
-
Yakınlık: İlgili öğeler birbirine yakın; ilgisizler aralıklı.
-
Boşluk: %30–40 beyaz alan nefes aldırır; kenarlara taşmayın.
Şablon: 16:9 oran, 28–36 pt başlık, 20–24 pt metin, tek font ailesi (serif veya sans).
6) Tipografi: Küçük Harflerle Büyük Etki
-
Yazı tipleri: Sans (Inter, Calibri, Helvetica), serif (Merriweather, Georgia).
-
Boyut: Salonda en arkadan okunabilir; asla 18 pt altı değil.
-
Vurgu: Kalın/renk; altı çizili yerine kalın tercih edin (alışkanlık).
-
Satır uzunluğu: 45–70 karakter; satır aralığı 1.2–1.4.
7) Renk Paleti ve Kontrast: Estetik + Erişilebilirlik
-
1 ana, 1 vurgu, 1 nötr renk; renk körlüğü uyumlu palet (mavi–turuncu, mor–yeşil).
-
Kontrast oranı: Metin–zemin en az 4.5:1.
-
Sinyal rengi: Kırmızıyı tek amaçla (uyarı/önem) kullanın; çok renk = gürültü.
8) Metin Ekonomisi: Slayt, Kağıt Değildir
-
Madde işaretleri en fazla 5; her madde en fazla 10–12 kelime.
-
Cümle değil, cümlecik; ayrıntı konuşmada.
-
Notlar paneline tam cümleleri yazın; slayta değil.
9) Veri Görselleştirme: Doğru Grafik, Doğru Mesaj
-
Sütun (bar): Kategori kıyasları.
-
Çizgi: Zaman içi değişim.
-
Dağılım (scatter): İlişkiler; regresyon çizgisi eklenebilir.
-
Kutu grafiği: Dağılım ve aykırı değerler.
-
Yoğunluk/histogram: Dağılım biçimi.
Kural: 1 grafikte 1 mesaj; 3’ten fazla renk/seri karmaşadır. Eksenleri ve birimleri mutlaka adlandırın.
10) İstatistik Raporlama: Sade ve Standart
-
Kısa kalıp: “Deney > Kontrol (t(58)=2.31, p=.024, d=0.60)”
-
GA ve etki büyüklüğü: Bulguya anlam katar; yalnız p değeri yetmez.
-
Yıldız sistemi: p<.05 *, p<.01 ** gibi (abartısız).
-
Not: Rakamları slayta, yorumları konuşmaya verin.
11) Şekil ve Tablo Başlıkları: Alt Notla Kanıtı Sabitle
-
Şekil başlığı: “Şekil 3. Müdahale Sonrası Puanların Haftalık Seyri”
-
Alt not: “Hata çubukları %95 GA’dır; veri: N=62; ölçek: 1–5.”
-
Tablo sadeliği: Çizgi/çerçeve kalabalığı yok; önemli hücreyi vurguyla işaretleyin.
12) Yöntem Slaytında “Fazla Bilgi” Tuzağı
-
Örneklem, araç, süreç, etik numara → tek slaytta özet; ayrıntı yedek slaytta.
-
Akış diyagramı (flowchart) ile süreç birkaç okla anlatılabilir.
13) Kuramsal Çerçeve: Modeli Çiz, Metni Kısalt
-
Metin yığını yerine şema: kutular–oklar–ilişkiler.
-
“Bu model, X’in Y üzerindeki etkisini Z aracılığıyla açıklıyor.” tek cümle.
14) Açılış Stratejileri: İlk 60 Saniye Altın Değeri
-
Mikro vaka: 2 cümlede problem.
-
Şaşırtıcı istatistik: “Her 5 öğrenciden 3’ü …”
-
Görsel kıvılcım: Tek güçlü görsel + tek cümle mesaj.
-
Tez cümlesi: “Bugün size, … olduğunu göstereceğim.”
15) Kapanış Stratejileri: Son Söz Etkisi
-
Üçlü kapanış: Yanıtlar → Katkı → Uygulama/Politika önerisi.
-
Tek cümle: “Bu çalışma, … diyerek literatürdeki … boşluğunu doldurdu.”
-
Teşekkür + iletişim: E-posta, ORCID, veri/kod deposu (varsa).
16) Erişilebilirlik: Her Dinleyici İçin Tasarım
-
Büyük punto, yüksek kontrast, renk körlüğü paleti.
-
Alternatif metin (PDF paylaşımında).
-
Okunabilir yazı: Sans serif; italik/ince yazıdan kaçın.
-
Altyazı/kapalı anlatım: Video varsa.
17) Animasyon ve Geçişler: Azı Karardır
-
Amaçlı animasyon: Regresyon çizgisini adım adım göstermek gibi.
-
“Uçan yazılar”, “dönme–zıplama” yok.
-
Süre: Her animasyon <0.5 sn; hızlı ve tutarlı.
18) Konuşma Notları ve Prova Döngüsü
-
Konuşma notları: Anahtar kelimeler; tam paragraf değil.
-
Prova 3’lemesi: (1) Ayna karşısı, (2) Boş salonda zaman tutarak, (3) Arkadaş/aile önünde.
-
Kayıt–izleme: Dili sadeleştirin; “ee, şey”leri görün.
19) Zaman Yönetimi: “Kırpma–Genişletme” Planı
-
Slayt başına ortalama 1 dk.
-
Fazla anlatı için yıldızlı not: “Vakit kalırsa değin.”
-
Jüri uyarırsa, yedek slaytları Q&A’ya bırakın.
20) Yedek Slaytlar (Q&A Cephaneliği)
-
Ek analizler, alternatif model sonuçları, güç analizi, ölçek geçerlik/güvenirlik, etik izin, veri temizleme adımları, kısıtlılıkların detayları.
-
Sorular geldikçe doğrudan o slayda geçin.
21) Riskler ve B Planları
-
Teknik: HDMI/Type-C dönüştürücü, uzaktan kumanda, PDF yedeği, gömülü fontlar.
-
Yazılım: PowerPoint/Keynote → PDF yedeği (animasyonlar basitleşmiş).
-
Donanım: Sunum odasında 10 dk erken deneme; ekran çözünürlüğü kontrolü.
22) Çevrimiçi Savunmalar: Kamera–Ses–Ekran
-
Kamera seviyesi: Göz hizası; arka plan sade.
-
Mikrofon: Harici tercih; eko/arka gürültü testi.
-
Ekran paylaşımı: Yalnız sunum penceresini paylaşın; bildirimler kapalı.
-
Yedek bağlantı: Telefon interneti; slaytların PDF linki.
23) El Notu/Handout ve Sonrası
-
1–2 sayfalık özet handout: amaç–yöntem–3 bulgu–sonuç; bir figür.
-
PDF’i savunma sonrası paylaşın; ORCID/eposta ekleyin.
24) Etik ve Lisans Notları
-
Üçüncü taraf görseller: İzin/CC lisansı.
-
Grafikler: kendi üretiminiz; veri kaynağı belirtilsin.
-
Teşekkür: Fon, saha ortağı, danışman, etik kurul.
25) Vaka Analizleri
Vaka A – Sosyal Bilimler (Ayşe):
Ayşe’nin ilk sunumu metin yüklüydü. “Cümle başlık” ve “tek mesajlı grafik” kuralına geçti; 27 slaytı 18 slayta indirdi. Prova süresi 29 dk’dan 23 dk’ya geriledi; jüri, bulguların netliğini ve zaman yönetimini övdü.
Vaka B – Mühendislik (Berk):
Berk, tek grafikte dört seri ve iki eksen kullanıyordu. Serileri iki grafiğe ayırdı; regresyon çizgisini animasyonla bir sonraki adımda gösterdi. “İstatistik kalıp cümleleri” sayesinde verileri kısa ve standart anlattı.
Vaka C – Sağlık (Ece):
Ece, çevrimiçi savunmada ses sorunları yaşadı. Harici mikrofon ve PDF yedeğiyle tekrar prova yaptı; Q&A için güvenirlik analizi ve ek klinik anlamlılık slaytları hazırladı. Sorular geldiğinde doğrudan yedek slaytlara atlayarak güvenle yanıt verdi.
26) Hızlı Kontrol Listesi – “Savunmaya Hazır Slayt”
Tasarımsal
-
Cümle başlıklar, tek mesaj.
-
20–24 pt metin; tek font ailesi.
-
3 renkli palet, yüksek kontrast.
-
%30+ beyaz alan; hizalar temiz.
İçeriksel -
Problem–amaç–sorular net.
-
Yöntem özeti 1 slayt; detay yedekte.
-
2–4 ana bulgu; her biri 1 grafik.
-
Tartışma: anlam–katkı–sınırlılık.
Teknik -
PDF yedeği; gömülü font.
-
Dönüştürücüler, uzaktan kumanda.
-
Oda provası/çevrimiçi ses–görüntü testi.
Zaman -
Slayt başına ~1 dk.
-
“Vakit kalırsa” notları hazır.
-
Yedek slaytlar (Q&A) düzenli.
Sonuç
Etkili bir tez sunumu, hikâye (neden → nasıl → ne bulduk → neden önemli), tasarım (hiyerarşi, kontrast, boşluk, tipografi), veri görselleştirme (doğru grafik, net eksen, kısa raporlama), prova disiplini (zaman, akış, sorular) ve erişilebilirlik–teknik hazırlık (PDF, donanım, çevrimiçi plan) bileşenlerinin toplamıdır. Slaytlar, metni yüklememeli; mesajı parlatmalıdır. Bu yazıdaki şablonlarla bugün başlayın: (1) 10 slaytlık çekirdek omurgayı kurun; (2) Her bulgu için tek bir grafik ve “cümle başlık” üretin; (3) Yedek slaytlarla Q&A cephaneliğinizi hazırlayıp iki prova yapın. Savunma günü, anlatınız net, görselleriniz temiz, zamanınız kontrollü olacak; jüri, çalışmanızın değerini zahmetsizce görecektir.